[Fryske tekst ûnder]
Voor de ambtswoning van de burgemeester staat een auto. Het is de auto van burgemeester Jan Lourens Thalen, de laatste burgemeester die deze woning als zodanig heeft bewoond. Thalen ging in 1956 naar Smallingerland en werd in Utingeradeel opgevolgd door Jacobus Anker die in Akkrum ging wonen.
De burgemeesters die hier hebben gewoond zijn:
Jr. Willem Regnerus Livius fan Andringa de Kempenaer
Jacob Bleeker
Mr. E.N. W. Maas
Jr. mr. Paul Marinus van Baerdt fan Sminia
Jan Lourens Thalen
Na het vertrek van burgemeester Thalen wordt de woning een dierenartsenpraktijk. Paul Humalda vestigt zich hier. Als hij zijn praktijk om medische reden moet beëindigen gaat hij met zijn gezin wonen aan Westein 14a. Westein 14 wordt vanaf dat moment een woonhuis.
In 1934 wordt E.N.W. Maas burgemeester van West Stellingwerf en verhuist naar Wolvega. Als opvolger wordt benoemd burgemeester Jhr. Mr. Paul Marinus van Baerdt van Sminia. Hij is dan 33 jaar. Hij betrekt samen met zijn echtgenoot Jonkvrouw Elisabeth van Geen en hun twee zonen Hobbe en Frans de ambtswoning aan Weaze Westeinde 14. Als de 2e Wereldoorlog uitbreekt komt de burgemeester al snel in aanraking met het verzet. Dan wordt het 4 mei 1944. Sjerp de Vries, een belangrijke verzetsman wordt door de Duitsers opgepakt en opgesloten in de cel van het gemeentehuis in Akkrum. Als de burgemeester na een bezoek aan den Haag, ’s avonds thuis komt hoort hij van de arrestatie. Hij gaat naar Akkrum en laat Sjerp de Vries vrij. De burgemeester beschikte over een reserve sleutel van de cel. Door verraad van een politieman werd nog diezelfde avond het huis van de burgemeester omsingeld. Op de ochtend van de 5e mei 1944 gaat de burgemeester niets vermoedend naar het gemeentehuis. Hij wordt daarbij gevolgd door 4 Duitse landwachters. Bij aankomst in Akkrum wordt de burgemeester gearresteerd. Zijn echtgenoot en de zonen Hobbe en Frans, toen 12 en 10 jaar oud hebben man en vader nooit meer terug gezien.
De burgemeester gefotografeerd op het gemeentehuis
Via het huis van bewaring in Leeuwarden en kamp Amersfoort is hij overgebracht naar het concentratiekamp Neuengamme.
Als de Duitsters het plan opvatten om belangrijke personen in Neuengamme over te brengen naar Lübeck, kiest de trein waar ze in zaten een route richting Bremen. Waarom, dat is niet duidelijk. Het is 15 april 1945, Fryslân viert dat ze is bevrijd. De trein waar de burgemeester in zit stopt in Sandbostel. Daar is geen station. De burgemeester, samen met de anderen worden uit de trein gehaald en in het weiland doodgeschoten. Direct na de oorlog is het massagraf geopend en met behulp van o.a. het Rode Kruis zijn de stoffelijke resten geïdentificeerd. De burgemeester is herbegraven in het familiegraf te Oudkerk.
In het provinciehuis te Leeuwarden wordt de burgemeester met een plaquette herdacht. Samen met burgemeester Van Haersma Buma van Wymbritseradeel die in Neuengamme is omgekomen. Naast de familiewapens zijn ook de gemeentewapens afgebeeld.
Op 15 april 1948 is het raam, door de beide zonen van de burgemeester, Frans en Hobbe, onthuld.
Het van Sminia-gedenkraam is ontworpen door de heer J. Groenestein (1919-1971) te Amsterdam na een prijsvraag en in overleg met de Professoren Willem van den Berg en H. Campendonk van de Rijksakademie van de Beeldende Kunsten te Amsterdam. Het is door de ontwerper zelf gegrisailleerd en vervaardigd op het Atelier Bogtman te Haarlem. Het kunstwerk, dat overigens voldoende voor zichzelf spreekt, heeft een dubbele symboliek. De hoofdfiguur symboliseert het Nederlandse verzet en ook de persoon van Jhr. Mr. P.M. van Baerdt van Sminia. De beide vogels, die door deze figuur worden bevrijd, vertegenwoordigen het bevrijde Nederlandse volk, evenzeer echter de door Jhr. Van Sminia bevrijde gevangene. De roofvogels symboliseren de bezetter, terreur uitoefende en wraak nemende op Jhr. van Sminia. Bomen en vee op de achtergrond duiden het Friese landschap aan en wekken herinneringen aan Jhr. Van Sminia’s belangstelling voor de veeteelt. Als dank voor de opdracht heeft Groenestein voor het gemeentehuis te Akkrum een schilderij gemaakt waar dezelfde basiselementen in zijn verwerkt. Dat schilderij is nu te zien in het Memorial Museum aan Bordego.
————————
FRYSKE TEKST – boerd 24
In auto stiet foar de ambtswenning fan de boargemaster. It is de auto fan boargemaster Jan Lourens Thalen, de lêste boargemaster dy’t dit hûs as sadanich bewenne hat. Thalen gie yn 1956 nei Smellingerlân en waard opfolge yn Utingeradiel troch Jacobus Anker dy’t him yn Akkrum nei wenjen sette.
De boargemasters dy’t hjir wennen binne:
Jr. Willem Regnerus Livius fan Andringa de Kempenaer
Jacob Bleeker
Mr. E.N. W. Maas
Jr. mr. Paul Marinus van Baerdt fan Sminia
Jan Lourens Thalen
Nei’t boargemaster Thalen fuortgie wurdt it hûs in bistedokterspraktyk. Paul Humalda fêstigt him hjir. As hij om medyske reden syn praktyk opjaan moat, ferhuzje hij en syn húshâlding nei Weaze Westein 14a. Weaze Westein 14 wurdt fan dat stuit ôf in wenhûs.
Yn 1934 wurdt E.N.W. Maas boargemaster fan West Stellingwerf en ferhuzet nei Wolvegea. As opfolger wurdt Jhr. mr. Paul Marinus van Baerdt van Sminia beneamd. Hij is dan 33 jier âld. Tegearre mei syn frou, Jonkfrou Elisabeth van Geen en harren twa soannen Hobbe en Frans, set er him nei wenjen yn de ambtswenning Weaze Westeinde 14. As de 2e Wrâldoarloch útbrekt, komt de boargemaster al gau yn kontakt mei it ferset. Dan wurdt it 4 maaie 1944. Sjerp de Vries, in belngryk fersetsman, wurdt oppakt troch de Dútsers en opsletten yn de sel fan it gemeentehûs yn Akkrum. As de boargemaster jûns nei in besite oan De Haach thús komt, heart er oer de arrestaasje. Hy giet nei Akkrum en lit Sjerp de Vries frij. De boargemaster hie in reservekaai foar de sel. Troch it ferrie fan in plysjeman waard it hûs fan de boargemaster noch deselde jûns besingele. Op de moarn fan 5 maaie 1944 giet de boargemaster sûnder erch nei it gemeentehûs. Hy wurdt folge troch 4 Dútske lânwachten. Bij oankomst yn Akkrum wurdt de boargemaster arrestearre. Syn frou en de soannen Hobbe en Frans, doe 12 en 10 jier âld, seagen harren man en heit nea wer.
De boargemaster fotografearre op it gemeentehûs
Fia de finzenis yn Ljouwert en kamp Amersfoort waard hij oerbrocht nei it konsintraasjekamp Neuengamme.
As de Dútsers fan plan binne wichtige persoanen yn Neuengamme oer te bringen nei Lübeck, kiest de trein wêryn se sieten in rûte nei Bremen. Wêrom, dat is net dúdlik. It is 15 april 1945, Fryslân fiert dat it befrijd is. De trein wêr’t de boargemaster yn sit stoppet yn Sandbostel. Dêr is gjin stasjon. De boargemaster, tegearre mei de oaren, wurde út de trein helle en op in stik greide deasketten. It massagrêf waard fuortendaliks nei de oarloch iepene en de stoflike resten waarden identifisearre mei help fan ûnder oaren it Reade Krús. De boargemaster waard opnij begroeven yn it famyljegrêf yn Aldtsjerk.
De boargemaster wurdt mei in plakette yn it provinsjehûs yn Ljouwert betocht. Tegearre mei boargemaster Van Haersma Buma van Wymbritseradiel dy’t yn Neuengamme omkommen is. Neist de famyljewapens wurde ek de gemeentewapens ôfbylde.
Op 15 april 1948 waard it finster troch de twa soannen fan de boargemaster, Frans en Hobbe, ûntbleate.
It ûntwerp fan it Van Sminia-tinkrút is fan de hear J. Groenestein (1919-1971) út Amsterdam nei in priisfraach en yn oerlis mei de professoren Willem van den Berg en H. Campendonk fan de ‘Rijksakademie van de Beeldende Kunsten’ yn Amsterdam. It waard grisailleard en produsearre troch de ûntwerper sels yn it Atelier Bogtman yn Haarlem. It keunstwurk, dat genôch foar himsels sprekt, hat in dûbele symbolyk. De haadfiguer symbolisearret it Nederlânske ferset en ek de persoan fan Jhr. mr. P.M. van Baerdt van Sminia. De twa fûgels, dy’t troch dit figuer befrijd wurde, fertsjintwurdigje it befrijde Nederlânske folk, en likegoed de troch Jhr. van Sminia befrijde finzene. De rôffûgels symbolisearje de besetter, dy’t terreur útoefene en wraak naam op Jhr. van Sminia. Beammen en fee op ‘e eftergrûn jouwe it Fryske lânskip en Jhr. Van Sminia’s belangstelling foar de feehâlderij oan. As tank foar de opdracht hat Groenestein in skilderij makke foar it gemeentehûs yn Akkrum wêryn deselde basiseleminten ferwurke binne. Dat skilderij is no te sjen yn it Memorial Museum op Bordego.