Izeren Man – bord 23

[Fryske tekst ûnder]

In het gele bakstenen gebouw zit boven in een replica van de gevelsteen die hier is afgebeeld. Het is een foto van het origineel dat in Museum Aldheidskeamer Uldrik Bottema te zien is.

Aan het gele bakstenen gebouw heeft de steen nooit gezeten. De foto hieronder uit 1988 laat een eerdere situatie zien. 

De steen was, samen met een tweede, ingemetseld in het molenaarshuisje. De molen zelf stond achter het gele gebouw. De steen geeft het jaar 1761 aan hetgeen zou betekenen dat de molen in dat jaar in gebruik is genomen. Jick Durks heeft in 1761 de eerste steen gelegd voor de koren-mosterd en moutmolen (later oliemolen); deze Hooismamolen werd in 1916 op het onderstuk na ontmanteld en in 1926 werd ook het onderstuk afgebroken. In het molenaarshuis zaten twee gevelstenen in Lodewijk XV stijl. De ene bevindt zich in Museum Aldheidskeamer Uldrik Bottema, de ander is ingemetseld in het molenaarshuis Noorderplantage 5 te Leeuwarden. De gevelstenen zijn gemaakt door Gerben Jelles Nauta uit Sneek. Het verschil tussen beide stenen zit hem in de vormgeving van de tekst, de afbeelding van de molen en de kleuren (zie Molens op gevelstenen; in Molinologie, tijdschrift voor molenstudie nr.20, 2003). De vraag die zich voordoet is, was deze molen een vervanger van de voorgaande of wordt de geschiedenis van diverse molens door elkaar gehaald?

We komen op de plaats waar de molen heeft gestaan voor het eerst een molen tegen in 1658 als Reinier Jans als molenaar wordt genoemd. Het zou dan een Roggemolen zijn. In 1675 lenen Wiggle Ruurds en zijn vrouw Sytske Reiners 150 gulden voor de koop van o.a. de Gortmolen. Later, als Hooisma eigenaar is (1876) is het een koren- en oliemolen. De geschiedenis is wat verwarrend, want er hebben meerdere molens in het dorp gestaan. En het is denkbaar dat de geschiedenisschrijvers van weleer de molens en hun eigenaars wat hebben verwisseld. Ook Prof. Martin Groen die een drietal boeken heeft geschreven over de inwoners van Oldeboorn in de 17, 18e en 19e eeuw komt tot die conclusie (blz. 200 Burgers van Oldeboorn in de 18eeeuw).

 

Kornelis Egberts Hooisma, geboren in 1848 in Terkaple, kocht op een publieke verkoop in 1876 de korenmolen met woonhuis en pakhuis van Jisk Dirks van der Meulen. Hooisma betaalde 5100 gulden. 

In 1878 wordt de molen verbouwd. In 1896 sticht Hooisma er een machinekamer. Dat was waarschijnlijk de reden waarom toen ook de wieken van de molen zijn verdwenen. In 1926 is ook de romp gesloopt. 

Achter de molen stond het huis van de molenaar. In 1905 liet Hooisma het huis van de molenaar afbreken. Een andere woning die tussen dat van de molenaar en de Boorne stond, werd ook afgebroken. Op die plaats werd een pakhuis gebouwd (het huidige van gele bakstenen opgetrokken gebouw). Het pakhuis gaf ruimte voor opslag van 500 ton graan. De eerste steen werd gelegd op 26 augustus 1905 door Sjoukje Kornelis Hooisma.  Dit pand krijgt daarna nog vele bestemmingen. Zo zal o.a. Bottema van de SPAR er opslag hebben. Mei 1978 nemen Tjallie en Monique Huizenga het pand in gebruik als Eetcafé “De IJzerenman”. Burgemeester J. Schurer verricht de opening. Het is zijn eerste publieke optreden als burgemeester van Utingeradeel. Hij is burgemeester geweest van 1978 tot 1982. Het Eetcafé dankte zijn naam aan een levensgroot ijzeren harnas dat in de entree van het café stond. Tijdens het genieten van een maaltijd, waren er ook live-optredens van lokale en internationale artiesten. O.a. The Dubliners uit Ierland hebben hier opgetreden. Het eetcafé is geen lang leven beschoren geweest. In 1982 moest het de deuren sluiten. Nu is het een woning.

————————–

FRYSKE TEKST – boerd 23

Yn  it giele bakstiennen gebou sit oan de boppekant in replika fan de gevelstien dy’t hjir ôfbylde is.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is De-Izeren-Man1.jpg

Dat is in foto fan it orizjineel dat te sjen is yn Museum Alheidskeamer Uldrik Bottema. De stien hat nea oan it giele bakstiennen gebou sitten. De foto hjirûnder út 1988 toant in eardere situaasje.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is De-Izeren-Man2.png

De stien wie, tegearre mei in twadde, ynmitsele yn it mûndershúske. De mûne sels stie efter it giele gebou. De stien jout it jier 1761 oan, wat betsjutte soe dat de mûne yn dat jier yn gebrûk naam waard. Jick Durks lei yn 1761 de earste stien foar de nôt-, moster- en moutmûne (letter oaljemûne); dizze Hooismamûne waard yn 1916 útsein it ûnderstik, ûntmantele en yn 1926 waard ek it ûnderstik ôfbrutsen. Yn it mûndershûs wiene twa gevelstiennen yn Louis XV -styl. De iene is no yn Museum Alheidskeamer Uldrik Bottema, de oare is bemitsele yn it mûndershûs Noorderplantage 5 yn Ljouwert. De gevelstiennen binne makke troch Gerben Jelles Nauta út Snits. It ferskil tusken de twa stiennen leit yn it ûntwerp fan de tekst, de ôfbylding fan de mûne en de kleuren (sjoch Molens op gevelstenen; in Molinologie, tijdschrift voor molenstudie nr.20, 2003). De fraach dy’t ûntstiet is, wie dizze mûne in ferfanging foar de foarige of is de skiednis fan ferskate mûnen trochinoar helle?

Op it plak dêr’t de mûne stien hie, komme wy yn 1658 foar it earst in mûne tsjin doe’t Reinier Jans neamd wurdt as mûnder. It soe dan in Roggemûne wêze. Yn 1675 liene Wiggle Ruurds en syn frou Sytske Reiners 150 gûne foar de oankeap fan ûnder oare de Grôtmûne. Letter, as Hooisma de eigner is (1876) is it in nôt- en oaljemûne. De skiednis is wat betiizjend, om’t der ferskate mûnen yn it doarp stien hawwe. En it is tinkber dat de skiedskriuwers fan âlds de mûnen en harren eigeners trochinoar helle hawwe. Ek prof. Martin Groen, dy’t trije boeken skreaun hat oer de ynwenners fan Aldeboarn yn de 17e, 18e en 19e ieu, komt ta dizze konklúzje (blz. 200 Burgers van Oldeboorn in de 18e eeuw)

Kornelis Egberts Hooisma, berne yn 1848 yn Terkaple, kocht yn 1876 by in iepenbiere ferkeap de nôtmûne mei wenhûs en pakhús fan Jisk Dirks van der Meulen. Hooisma betelle 5100 gûne.

Yn 1878 wurdt de mûne omboud. Yn 1896 stifte Hooisma dêr in masinekeamer. Dat wie wierskynlik de reden wêrom’t de wjokken fan de mûne ek ferdwûnen. Yn 1926 is ek de romp sloopt.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is De-Izeren-Man3.jpg

Efter de mûne stie it hûs fan de mûnder. Yn 1905 liet Hoosma it hûs fan de mûnder ôfbrekke. In oar hûs dat tusken dat fan de mûnder en de Boarne stie waard ek sloopt. Op dat plak waard in pakhús boud (it hjoeddeiske giele bakstiennen gebou). It pakhús joech romte oan de opslach fan 500 ton nôt. De earste stien waard op 26 augustus 1905 lein troch Sjoukje Kornelis Hooisma. Dit gebou krige dêrnei in protte bestimmingen. Bottema van de SPAR sil dêr bygelyks opslach hawwe. Yn maaie 1978 nimme Tjallie en Monique Huizenga it gebou yn gebrûk as Eetcafé “De IJzerenman”.

It wurdt troch boargemaster J. Schurer iepene. It is syn earste iepenbiere optreden as boargemaster fan Utingeradiel. Hy wie boargemaster fan 1978 oant 1982. It ytkafee hie syn namme te tankjen oan in libbensgrut  izeren harnas dat bij de yngong fan it kafee stie. Under it genot fan in miel wiene der ek live-optredens fan pleatslike en ynternasjonale artysten. Û.o. De Dubliners út Ierlân hawwe hjir optreden. It ytkafee hie net in lang libben. It moast yn 1982 har doarren slute. It is op it stuit in wenhûs.

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is De-Izeren-Man4.jpg
Share

Izeren Man – bord 23

3mfy4sdxun3n44w6p9jmknmkq3gg666adsgzpkadkp4qsmjqpj9awpibioqs8533ruyq5gm62z67fhpvny4gmj7tkinp9h69jxw