Naaiskoalle – bord 18

[Fryske tekst ûnder]

Op 1 augustus 1815 is in Aldeboarn een departement van “De Maatschappij tot Nut van het Algemeen” opgericht. Kortweg het NUT. Daarmee was het één van de eerste departementen in Friesland. Aan het eind van  de vorige eeuw is het departement opgeheven en is men als zelfstandige vereniging verder gegaan. Momenteel zijn er gesprekken gaande om het NUT en Doarpsbelang samen te voegen. In november 1839 komt het bestuur van het NUT in vergadering bijeen. In het verslag staat te lezen dat er in het dorp veel “armoede, gebrek, werkloosheid en honger”  wordt geconstateerd. Velen kregen steun van de kerkelijke Diaconieën en de Armenvoogden, maar dat was volstrekt onvoldoende om de problemen te lijf te kunnen. Als het NUT nu eens een vorm van werkverschaffing op zou kunnen zetten, zou dat een positieve  bijdrage kunnen zijn om de noden te verzachten. Een huis op Brittenburg, wat eigendom was van de notaris Wybren Arend Evertz zou gehuurd kunnen worden voor 60 gulden per jaar. Er werd eerst een naaischool voor min- en onvermogenden opgericht, gevolgd door een touwpluizerij in samenwerking met de Commissie voor de instelling van  werkverschaffing. Directeur van de instelling werd notaris Evertz. In het verslag staat “tot diens overlijden”. Op 19 juli 1875 overlijdt Evertz. Het bestuur van het NUT verwachtte dat Evertz het huis aan hen zou nalaten. Maar dat was niet het geval. Evertz zijn zuster, de enige erfgename,  heeft de woning overgedragen aan het NUT. De gift werd geaccepteerd, alhoewel het gebouw danig moest worden opgeknapt.  En daar waren de middelen niet voor aanwezig. Met een gift en een lening  van Jeanne Henriette van Vloten Douairière van Jhr. Wilco Holdinga Lycklama à Nijeholt, de laatste Grietman en sinds 1851 de eerste burgemeester van Utingeradeel,  kon het huis worden opgeknapt. De douairière was de laatste bewoner van de Andringastate, het plein afsluitend gebouw aan het Doelhôf. Na haar overlijden werd de Andringastate gekocht door de Nederlands Hervormde Gemeente. In 1894 afgebroken op de westelijke vleugel na.

Het graf van Jeanne Henriette van Vloten op de begraafplaats van Nes bij Akkrum.

Het pand waar hier over wordt gesproken moet een voorloper zijn van wat later “Ons Huis” is geworden. Immers het huidige pand is in 1880 gebouwd. Ook daar is nog touw uit elkaar geplozen. Dat uitgeplozen touw, meestal hennep, werd verkocht aan de marinewerf van Den Helder die het gebruikte om te breeuwen. Dat is het dichtstoppen van de naden van houten schepen en dan met pek bestrijken om het schip waterdicht te maken. Was de kwaliteit van de geleverde pluizerij zo goed of, en dat vermeldt de geschiedenis niet,  was het een vrienden dienst? We weten het niet. Maar in het verslag van november 1839 staat ook dat Evertz iemand kent uit een zeeplaats, die ook enige kennis heeft “omtrent ontleedkunde van geteerd touw en ook van slapping touw voor de grote scheepvaart”

Schijnbaar heeft de renovatie van het pand niet dat opgeleverd wat er van mocht worden verwacht, want in 1880 werd het huidige pand in gebruik genomen. Er bleef een naaischool en touwpluizerij in gehuisvest.  In 1914 wordt het gebouw “werkinrichting” genoemd. Ook dan is het nog een naaischool, want dan komen we  nog een naaivrouw tegen in dit pand.   De naam “Ons Huis” als naam voor het dorpshuis kreeg het pas nadat op 29 juni 1960 de gemeenteraad van Utingeradeel besloot om het oude gemeentehuis (1859-1932) af te breken. Het gemeentehuis werd in 1932 opgeheven en werd toen in eigendom overgedragen aan het “Departement Oldeboorn van de maatschappij tot Nut van het Algemeen”. Die gaven het de naam  “Ons Huis”  Op de plaats van het oude gemeentehuis verrees in 1961 het nieuwe postkantoor. Het pand aan Brittenburg werd toen het dorpshuis “Ons Huis”. Dat heeft geduurd tot 1988. Toen is het pand verkocht en werd het een woonhuis.

———————-

FRYSKE TEKST – boerd 18

Op 1 augustus 1815 waard yn Aldeboarn in ôfdieling fan “De Maatschappij tot Nut van het Algemeen” oprjochte. Koartsein, it NUT. Dêrmei wie it ien fan de earste departeminten yn Fryslân. Oan de ein fan de foarige ieu waard it departemint ûntbûn en gie men troch as in ûnôfhinklike feriening. Op it stuit binne der gesprekken geande om it NUT en Doarpsbelang  te fusearjen.
Yn novimber 1839 komt it bestjoer fan it NUT gear yn in gearkomste. It ferslach stelt dat in protte “earmoede, krapte, wurkleazens en honger” waarnommen wurdt yn it doarp. In protte krigen stipe fan de tsjerklike Diakonijen en de earmenfâlden, mar dat wie perfoarst net genôch om de problemen oan te pakken. As it NUT ien of oare foarm fan wurkferskaffing opsette koe, soe dit in positive bijdrage leverje kinne om de need  te ferminderjen. In hûs op Brittenburg, dat eigendom wie fan de notaris Wybren Arend Evertz, koe foar 60 gûne yn it jier hierd wurde. Der waard earst in naaiskoalle oprjochte foar ûnbegoedigen, folge troch in toupluzerij  yn gearwurking mei de Kommisje foar it ynstellen fan wurkgelegenheid. Notaris Evertz waard de direkteur fan de ynstelling. Yn it ferslach stiet “oant syn dea ta”. Evertz ferstoar op 19 july 1875. It NUTs-bestjoer ferwachte dat Evertz it hûs oan harren  neilitte soe. Mar dat wie net it gefal. De suster fan Evertz, de iennige erfgenamt, hat it hûs oerdroegen oan it NUT. De jefte waard akseptearre, hoewol it gebou opknapt wurde moast. En de middels dêrfoar wiene der net. Mei in jefte en in liening fan Jeanne Henriette van Vloten Douairière fan Jhr. Wilco Holdinga Lycklama à Nijeholt, de lêste Grytman en sûnt 1851 de earste boargemaster fan Utingeradiel, koe it hûs opknapt wurde. De Douairière wie de lêste bewenner fan de Andringastate, it pleinôfslutend gebou oan it  Doelhôf. Nei har ferstjerren waard de Andringastate kocht troch de Nederlânsk Herfoarme Gemeente. Ofbrutsen yn 1894 útsein de westfleugel.

It grêf fan Jeanne Henriette van Vloten op de begraafplak fan Nes by Akkrum

It gebou dat  hjir besprutsen is moat in foarrinner wêze fan wat letter “Ons Huis” waard. Want it hjoeddeiske gebou waard boud yn 1880. Ek dêr is noch tou pluze. Dat útpluze tou, meastal himp (hennep), waard ferkocht oan de marinehaven fan Den Helder, dy’t it brûkte foar it brouwen. Dat is it tichtstopjen fan de naden fan houten skippen en se dan mei pik te bestriken om it skip wetterticht te meitsjen. Wie de kwaliteit fan de levere plús sa goed, en dat fertelt de skiednis net, of wie it in freonetsjinst? Wy witte it net. Mar yn it ferslach fan novimber 1839 stiet ek dat Evertz immen ken út in seeplak, dy’t ek wat kennis hat “omtrent ontleedkunde van geteerd touw en ook van slapping touw voor de de grote scheepvaart”

Blykber levere de ferbouwing fan it gebou net op wat dêrfan ferwachte wurde koe, want yn 1880 waard it hjoeddeiske gebou yn gebrûk naam. Der bleau in naaiskoalle en in toupluzerij yn ûnderbrocht. Yn 1914 wurdt it gebou “wurkfoarsjenning” neamd. Sels dan is it noch in naaiskoalle, want dan treffe wij noch  in naaifrou yn dit gebou. De namme “Ons Huis” as de namme foar it doarpshûs krige it pas neidat de gemeenteried fan Utingeradiel op 29 juny 1960 besleat it âlde gemeentehûs (1859-1932) te slopen. It gemeentehûs waard yn 1932 opheft en waard doe yn eigendom oerdroegen oan it  “Departement Oldeboorn van de maatschappij tot Nut van het Algemeen”. Se joegen it de namme “Ons Huis”. Yn 1961 waard it nije postkantoar boud op it plak fan it âlde gemeentehûs. It gebou op Brittenburg waard doe it doarpshûs “Ons Huis”. Dat duorre oant 1988. Doe waard it pân ferkocht en waard it in wenhûs.

Share

Naaiskoalle – bord 18

3mfy4sdxun3n44w6p9jmknmkq3gg666adsgzpkadkp4qsmjqpj9awpibioqs8533ruyq5gm62z67fhpvny4gmj7tkinp9h69jxw